Ajax (ایجکس) که از عبارت “Asynchronous JavaScript and XML” یعنی “جاوا اسکریپت و XML ناهمگام” مشتق شده است، تکنولوژی ای است برای برقراری رابطه بین سرور و کلاینت به کار می رود. با استفاده از ایجکس، به روزرسانی بخش های مختلف یک وب سایت بدون نیاز به بارگذاری مجدد کل صفحه امکان پذیر است. این تکنولوژی از روش های متعددی استفاده می کند که واکنش پذیری و پویایی وب سایت ها را بهبود می بخشد. در این مقاله از مجریان وب، قصد داریم به بررسی Ajax و کاربردهای آن بپردازیم.
ایجکس چیست؟
در یک برنامه وب سنتی، هنگامی که کاربر با رابط کاربری (UI | User Interface) تعامل می کند، درخواست های HTTP به یک وب سرور ارسال می شوند. وب سرور این درخواست ها را پردازش کرده و یک صفحه HTML را به کاربر ارسال می کند. در این فرایند، کاربر قادر به تعامل فعال با برنامه وب نیست تا زمانی که صفحه کاملاً بارگذاری شود. اما در یک برنامه مبتنی بر ایجکس، کاربر می تواند در طول تعامل با برنامه وب به طور پویا و پیوسته واکنش نشان دهد. موتور Ajax یا مفسر جاوا اسکریپت، این نوع تعامل پویا را مستقل از انتقال درخواست ها ممکن می سازد. Ajax این فرایند را با رندر کردن رابط کاربری و مدیریت ارتباط با سرور انجام می دهد. ایجکس مخفف عبارت “Asynchronous JavaScript And XML” و به معنای استفاده از شی XML HTTP Request برای برقراری ارتباط با سرور است. Ajax این امکان را دارد که اطلاعات در فرم های مختلفی از جمله JSON، XML، HTML و فایل های متنی ارسال و دریافت شوند. یکی از ویژگی های جذاب ایجکس، ماهیت ناهمگام (Asynchronous) آن است که به معنای ارتباط بی درنگ با سرور، تبادل داده و به روزرسانی صفحه بدون نیاز به رفرش کردن آن است.
با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی وب، ایجکس نه تنها به وسیله XML بلکه به وسیله JSON نیز می‌تواند داده‌ها را ارسال و دریافت کند. JSON که به عنوان فرمت سبک‌تری برای انتقال داده شناخته میشود، باعث بهبود سرعت و کارایی ایجکس در برنامه‌های مدرن شده است. این فرمت به دلیل ساختار ساده‌تر و شباهت آن به آبجکت‌های جاوا اسکریپت، در بسیاری از برنامه‌های کاربردی امروزی به جای XML استفاده میشود.
مطالب مرتبط: منظور از تجربه صفحه (page experience) چیست ؟
کاربردهای ایجکس
برخی از مهم ترین کاربردهای ایجکس به شرح زیر است:
- ارسال فرم
- تکمیل اتوماتیک
- رتبه بندی محتوای سایت
- به روزرسانی صفحه برای کاربر
- اعتبارسنجی و تکیمل خودکار فرم ها
- رابط کاربری بهتر
- لایت باکس به جای پاپ آپ
مطالب بیشتر: چرا پاپ آپ ها به سایت ضربه می زنند؟ 😱
روش عملکرد ایجکس
Callback های ایجکس به کمک ایجاد شی XMLHttpRequest در سمت مشتری (Client Side) در جاوا اسکریپت انجام می شود. این شی XMLHttpRequest به طور مستقیم می تواند برای ارتباط با شی های سمت سرور مانند صفحه ها یا وب سرویس ها استفاده شود. کلمه “غیر همزمان” (Asynchronous) در نام Ajax به معنای انجام چند اتفاق به صورت جداگانه از یکدیگر است. با ایجاد یک Callback از سوی مشتری، نیازی به انتظار برای دریافت پاسخ وجود ندارد و کاربر می تواند در حال پردازش درخواست به استفاده از وب سایت ادامه دهد.
مزایای ایجکس
استفاده از Ajax در برنامه های کاربردی وب، چهار مزیت اساسی را به همراه دارد:
| مزایا | توضیحات |
| Callback | این امکان را فراهم می کند که برنامه بتواند به صورت مستقل از انتظار برای پاسخ از سمت سرور، فراخوانی های بازگشتی را اجرا کند. |
| Making Asynchronous Call | این قابلیت به برنامه اجازه می دهد تا درخواست ها را به سرور ارسال کند و در همین حین بتواند به کاربر امکان استفاده از برنامه را بدهد بدون اینکه به انتظار برای پاسخ بنشیند.
|
| User-Friendly | با استفاده از ایجکس، تجربه کاربری بهبود می یابد؛ زیرا کاربر می تواند به طور پویا با برنامه تعامل کند بدون اینکه منتظر بماند.
|
| Increased Speed | استفاده از Ajax منجر به افزایش سرعت عملکرد برنامه می شود؛ زیرا امکان به روزرسانی بخش های مختلف صفحه بدون نیاز به بارگذاری مجدد کل صفحه فراهم می آید. |
| قابلیت افزایش عملکرد با استفاده از کتابخانه‌ها | با استفاده از کتابخانه‌های جاوا اسکریپت مانند jQuery، برنامه‌نویسان می‌توانند به سادگی از ایجکس بهره ببرند. jQuery فرآیند پیچیده ارسال درخواست‌های ایجکس و مدیریت پاسخ‌ها را تسهیل کرده و امکاناتی مانند کاهش کدهای لازم و مدیریت خطاهای ایجکس را فراهم می‌کند. این موضوع به بهبود سرعت توسعه و کارایی کدها منجر میشود. |
محدودیت های ایجکس
به عنوان تغییراتی در بخش های محدودیت های اصلی Ajax ، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پشتیبانی از مرورگر (Browser Support): برخی از مرورگرها ممکن است از ویژگی ها و قابلیت های ایجکس پشتیبانی نکنند یا با مشکلاتی در اجرای صحیح آن مواجه شوند.
- امنیت و حریم خصوصی کاربر (Security and User Privacy): استفاده از Ajax ممکن است به خطر افتادن امنیت و حریم خصوصی کاربران منجر شود، به خصوص در صورتی که اطلاعات حساس به طور نامناسب ارسال شود یا در زمینه مسائل امنیتی نادرست پیاده سازی شود.
- دسترسی (Accessibility): بعضی از برنامه های کاربردی ایجکس ممکن است برای افراد با مشکلات دسترسی، از جمله افراد نابینا یا معلولین، دسترسی مناسبی فراهم نکنند.
- نشانک و پیمایش (Bookmark and Navigation): استفاده از Ajax ممکن است منجر به مشکلاتی در نشانک گذاری صفحات و پیمایش کاربران در وب سایت شود، به خصوص زمانی که برنامه به طور کامل بر پایه ایجکس پیاده سازی شده باشد.
- موتور جستجو (Search Engine): برنامه های کاربردی ممکن است برای موتورهای جستجو قابل فهم نباشند، که این می تواند منجر به کاهش رتبه بندی وب سایت در نتایج جستجوی ارگانیک شود.
- کاهش مشکلات دسترسی: در حالی که ایجکس می‌تواند تجربه کاربری را بهبود بخشد، اما اگر به درستی پیاده‌سازی نشود، ممکن است به مشکلات دسترسی منجر شود. برای مثال، استفاده از ایجکس بدون در نظر گرفتن نیازهای کاربران با محدودیت‌های جسمی می‌تواند دسترسی آن‌ها به محتوا و عملکردهای سایت را مختل کند.
بیشتر بخوانید: Google Lighthouse چیست؟ + نکات مهمی که باید بدانید
سخن پایانی
در این مقاله از مجریان وب با ایجکس آشنا شدید و از کاربردهای آن آگاهی پیدا کردید. ایجکس مزایا و معایب خاص خود را دارد. بسته به نیاز خود بررسی کنید که آیا استفاده از Ajax برای شما مناسب است یا خیر. بر اساس کاربردی که دارید، محدودیت های آن را بسنجید و در نهایت تصمیم بگیرید که آیا باید از Ajax استفاده کنید یا خیر.
سوالات متداول
- ایجکس چیست؟
Ajax مخفف عبارت “Asynchronous JavaScript And XML” و به معنای استفاده از شی XMLHttpRequest برای برقراری ارتباط با سرور است. ایجکس این امکان را دارد که اطلاعات در فرم های مختلفی از جمله JSON، XML، HTML و فایل های متنی ارسال و دریافت شوند.
- کاربرد ایجکس چیست؟
ارسال فرم، تکمیل اتوماتیک، رتبه بندی محتوای سایت، به روزرسانی صفحه برای کاربر، اعتبارسنجی و تکمیل خودکار فرم ها، رابط کاربری بهتر، لایت باکس به جای پاپ آپ، ابزارک های خارجی از کاربردهای Ajax هستند.